Ιστορικό

Στις παραμονές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου η Αθήνα έβλεπε επιτέλους να ολοκληρώνεται και να αποδίδεται προς χρήση το μεγαλύτερο κτίριό της, το Μέγαρο του Μετοχικού Ταμείου Στρατού.
Πέρα από το αρχιτεκτονικό γεγονός, που απέδωσε στην πρωτεύουσα ένα σημαντικό κατασκευαστικό έργο, το οποίο ισορροπεί ανάμεσα στο νεοκλασικό της παρελθόν και την πρόκληση του μοντερνισμού, αξίζει να σταθεί κανείς στην κοινωνική και εμπορική πλευρά του εγχειρήματος.

Οι προθέσεις και ο ενθουσιασμός της εποχής έχουν καταγραφεί με σαφήνεια: «…εις τας πλευράς [της στοάς] θα υπάρχουν πλούσια καταστήματα, τα οποία θα προσδίδουν είς το σύνολον όψιν ευρωπαϊκού πασσάζ… εντατική εκμετάλλευση υπογείου με κουρεία, μπαρ, στιλβωτήρια, μικροκαταστήματα, λουτρά, αίθουσα οπλομαχίας και γυμναστικής, καμπαρέ… Το μεγαλύτερο κινηματοθέατρο των Βαλκανίων “θαύμα συγχρονισμού και πολυτελείας… η τελευταία λέξις της αισθητικής οικοδομής”!»

Η περίοδος της παρακμής για το κτίριο του Μετοχικού Ταμείου Στρατού άρχισε τη δεκαετία του ‘70. Η κρίση του κινηματογράφου και η σταδιακή αλλαγή των προτιμήσεων της αγοράς αλλοίωσαν τον άμεσο περίγυρο και το ίδιο το Μέγαρο: παραδοσιακά στέκια ποιότητας έσβησαν και οι συνήθειες του κόσμου άλλαξαν, οι αγορές μετατοπίσθηκαν, οι κυκλοφοριακές συνθήκες υποβάθμισαν παλιούς αστικούς κόμβους. Είχε επέλθει πλέον η στιγμή για να επανεξετασθεί η τύχη των 60.000 τετ. μέτρων χώρων εργασίας, εμπορίου και αναψυχής στο κέντρο της Αθήνας.

Ως πρώτη προτεραιότητα τέθηκε ο τεχνολογικός εκσυγχρονισμός, που μετέτρεψε το παλιό “Μετοχικό” στο Citylink, το σημερινό μέγαρο πολλαπλών χρήσεων, εξοπλισμένο πλήρως με κάθε λογής ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεων: ο όγκος τους, απαραίτητος για τον εμπλουτισμό του έργου με σύγχρονες τεχνολογικές υποδομές, δίνει το μέτρο της ραγδαίας αλλαγής των απαιτήσεων, αλλά και της τεράστιας δυσκολίας του έργου των ειδικών.

Ακόμη δυσκολότερο ήταν το έργο των πολιτικών μηχανικών. Αυτοί έπρεπε να ενισχύσουν τον τεράστιο σκελετό οπλισμένου σκυροδέματος ηλικίας ογδόντα ετών και να τον καταστήσουν ασφαλή, σύμφωνα με τις σημερινές προδιαγραφές. Ταυτόχρονα, έπρεπε να σεβαστούν όχι μόνο την “επιδερμίδα” του κτιριακού συνόλου, αλλά και την εσωτερική του γεωμετρία.

Το Μέγαρο, αναγνωρισμένο από την Πολιτεία ως διατηρητέο μνημείο του νεώτερου πολιτισμού της χώρας που χρήζει ιδιαίτερης προστασίας, είχε προικισθεί από τον αρχικό του σχεδιασμό με ιδιαίτερη προσωπικότητα, που το επέβαλε ως οικείο αστικό κέντρο. Τα δυνατά του στοιχεία ήταν οι στοές και οι βιτρίνες, τα θέατρα και τα εστιατόρια, τα καφέ και τα ζαχαροπλαστεία. Η επιτυχία των επεμβάσεων της ανακαίνισης στηρίχθηκε στην εξισορρόπηση ανάμεσα στην αποκατάσταση του μνημειακού πλούτου του μεσοπολέμου και τον εκσυγχρονιστικό ανασχεδιασμό των επιμέρους χώρων.

Σημείο αφετηρίας στη συνολική προσπάθεια ήταν η προσεκτική αποκατάσταση εκείνων των ποιοτικών στοιχείων που απέπνεαν την ατμόσφαιρα της εποχής –και γοητεύουν ιδιαίτερα το σημερινό άνθρωπο. Ολόκληρο το ανακαινισμένο μέγαρο προβάλλει στις όψεις του το art deco του ελληνικού μεσοπολέμου, με την καθαρότητα του αρχικού σχεδιασμού και την εγκυρότητα της προσεκτικής αποκατάστασης με σύγχρονα υλικά: ξαναφωτίστηκε η μαρκίζα στην οδό Σταδίου, έλαμψε πάλι η στοά Βυζαντίου, αναδείχθηκαν τα μεγάλα κλιμακοστάσια, ξαναστήθηκαν οι “παλαιομοδίτικες” πέργκολες στο ρετιρέ. Η νέα εποχή πλαισιώνει τις αναστηλωτικές χειρονομίες με τη λάμψη της αντίθεσης, που συγχρονίζεται με το παρόν και εκτοξεύει το έργο στο μέλλον.

Θέατρο Παλλάς

Η ανάπλαση της εισόδου του «Παλλάς» επαναφέρει τη διείσδυση του δημόσιου χώρου στο εσωτερικό του κτιρίου, χάρη στα τολμηρά υαλοπετάσματα. Προστέθηκαν, επίσης, δύο κρυστάλλινοι ανελκυστήρες, για να εξυπηρετηθούν τα άτομα με κινησιακές δυσκολίες. Μέσω των μεγάλων κρυστάλλινων επιφανειών, που στηρίζονται σε λεπτές ανοξείδωτες σιδηροκατασκευές, κυριαρχεί το διάφανο το οποίο έρχεται να αναδείξει την ποιότητα του αρχικού σχεδιασμού: τις ορθομαρμαρώσεις από πράσινα μάρμαρα Στύρων και Τήνου, τις επιστρώσεις από Πεντελικό μάρμαρο. Στο ανακαινισμένο «Παλλάς» διατηρήθηκε με ευλάβεια ο χαρακτήρας του διατηρητέου μνημείου με τα art deco στοιχεία του, που προβάλλονται κυρίως στην είσοδό του. Ανακτήθηκε, ακόμα, και το φουαγιέ στον πρώτο όροφο, που είχε μετατραπεί σε μικρό θέατρο. Ο χώρος άνοιξε θεαματικά και αναδείχθηκαν θαυμάσια γεωμετρικά ψηφιδωτά στα δάπεδά του.

Η σκηνή του θεάτρου ανυψώθηκε στα 28 μέτρα και επεκτάθηκε. Το δάπεδό της «διασπάται» σε εννιά τμήματα, που βυθίζονται και ανυψώνονται, παρέχοντας πολλαπλές δυνατότητες στους δημιουργούς.
Η πιο ενδιαφέρουσα «έκπληξη» είναι η οροφή της αίθουσας που απαρτίζεται από τρία κλιμακωτά επίπεδα, με πλευρικά όρια σε ημιτονοειδείς κυματισμούς. Σύγχρονη γραφή διασκευής του παλιού κελύφους επιχειρεί να φέρει τον κόσμο ξανά μέσα στο “Παλλάς”.

Μια σύγχρονη γραφή σε ισορροπημένη συνύπαρξη με τα συντηρημένα προπολεμικά μέλη: τις κλίμακες, τα φωτιστικά, τα ταμεία. Το Παλλάς εκσυγχρονίστηκε, έγινε ανάλαφρο, διαφανές, δίχως να χάσει τον χαρακτήρα του.

Είσοδος της Διοίκησης Τράπεζας Πειραιώς

Η είσοδος της Διοίκησης της Τράπεζας Πειραιώς, με την προσαρμογή της παλιάς μαρμάρινης πορτωσιάς με την σφυρήλατη εξώθυρα, είναι ένας χώρος υποδοχής εξωστρεφής, τριγυρισμένος από βιτρίνες. Κεντρική θέση στο χώρο αποτελεί η εμβληματική έκθεση ενός μεγάλου ορειχάλκινου έργου γλυπτικής του Fernado Botero με θέμα την αρπαγή της Ευρώπης. Η διάπλαση του χώρου γύρω από το γλυπτό, που καθορίζει την οργάνωση των κινήσεων – ράμπα δεξιά του, καμπύλα σκαλοπάτια αριστερά του, που σμίγουν στο κυκλικό του βάθρο, τοίχος-φόντο από λωρίδες κοκκινωπού μαρμάρου, ορειχάλκινες επενδύσεις των υποστυλωμάτων και μινιμαλιστική επίπλωση – συνθέτουν ένα σκηνικό ισχυρής προσωπικότητας, που υπογραμμίζει τη δυναμική της Τράπεζας, αλλά και τις ποιοτικές της επιλογές: κάτι που θα γνωρίσει ο επισκέπτης ανεβαίνοντας στους ορόφους, όπου η παρουσία των έργων τέχνης παίζει κύριο ρόλο στη διαμόρφωση του περιβάλλοντος των χώρων εργασίας.

Πεζοδρόμηση της Βουκουρεστίου

Η πεζοδρόμηση της οδού Βουκουρεστίου έγινε με βάση τα νέα δεδομένα του City Link: η κίνηση των οχημάτων τροφοδοσίας κρατήθηκε μακριά και διαμορφώθηκαν τρείς ενότητες υπαίθριας εκτόνωσης του ζωτικού χώρου του Μεγάρου: η πρώτη κοντά στην Πανεπιστημίου, ως εξέδρα τραπεζοκαθισμάτων, η δεύτερη μπροστά στην είσοδο του Παλλάς, “πλατεία” συγκέντρωσης των θεατών και χώρος υπαίθριων εκδηλώσεων, και η τρίτη, μικρός κήπος με παγκάκια κοντά στην οδό Σταδίου. Δύο συντριβάνια ορίζουν την αρχή και το τέλος της πεζοδρομημένης ζώνης και ως υδάτινοι ηχοφράχτες αναχαιτίζουν τη βοή των αυτοκινήτων.
Νέα ζωή, νέο design, νέα ονόματα και στα δύο ιστορικά στέκια που όλοι θυμόμαστε ως Brazilian και Zonar’s. Μνήμες art deco θα θυμίζουν τις μέρες τις παλιές, αλλά οι τελευταίας τεχνολογίας εγκαταστάσεις παρασκευής φαγητού και γλυκού στα ανακαινισμένα υπόγεια θα προσφέρουν νοστιμιές στο εστιατόριο Pasaji και στο café Clemente VIII.

Το εσωτερικό του Μεγάρου

Οι αδύναμες περιοχές του μεγάρου του Μετοχικού Ταμείου Στρατού ήταν οι γραφειακοί χώροι της ανωδομής, διαρρυθμισμένοι με τρόπο ξεπερασμένο πια, δυσπροσπέλαστοι και απαξιωμένοι. Πολύ περισσότερο προβληματικοί ήταν οι υπόγειοι χώροι που είχαν προβλεφθεί για καταστήματα, αλλά δεν γνώρισαν εμπορική κίνηση. Στην ανάπλαση του Μεγάρου οι αδυναμίες αυτές μεταμορφώθηκαν σε ισχυρά και ζωντανά στοιχεία.
Έτσι, κάτω ακριβώς από την Στοά Σπυρομήλιου βρήκε τη θέση της η πισίνα ενός από τα πιο σύγχρονα γυμναστήρια – spa της Αθήνας, το Holmes Place. Οι χώροι του εκτείνονται και σε ορόφους, που βλέπουν στην οδό Σταδίου και τη Στοά Σπυρομήλιου. Στην πτέρυγα της οδού Σταδίου στεγάσθηκε η Διοίκηση της Τράπεζας Πειραιώς, με άνετους χώρους που μοιάζουν περισσότερο με γκαλερί τέχνης και λιγότερο με γραφειακούς χώρους. Η παρουσία της Τράπεζας Πειραιώς έδωσε μια νέα πνοή στο Μέγαρο. Η συμμετοχή του κόσμου στις εκδηλώσεις που οργανώνονται στη Στοά και τον πεζόδρομο εγγράφει τις ποιοτικές προϋποθέσεις για τη μελλοντική κοινωνική ζωή του έργου.